Đó là gửi tin nhắn tới Trung Quốc - và Tổng thống Trump.
Tàu USS Carl Vinson  vào cảng Đà Nẵng  ngày 5 tháng 3 năm 2018. Ảnh: Getty Images.
Hoa Kỳ đang gửi một trong những tàu lớn nhất của tàu USS Carl Vinson đến Việt Nam trong tuần này. Đây sẽ là chiếc tàu sân bay đầu tiên đổ bộ vào đất nước kể từ khi chiến tranh kết thúc ở Việt Nam cách đây 40 năm.
Trong một số khía cạnh, đây là một sự kiện thông thường: các tàu chiến Mỹ khác đã ghé thăm cảng Việt Nam từ năm 2003. Nhưng đó cũng là thời điểm biểu tượng. Trước đây, chính phủ Việt Nam đã giữ các tàu sân bay trên đường cánh tay - các quan chức chỉ thăm viếng chúng ở xa bờ biển. Bằng cách chào đón tàu USS Carl Vinson vào bến cảng tại Đà Nẵng, thành phố thứ ba của nước này, và một trong những điểm đến gần quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp, Việt Nam rõ ràng đang gửi một số thông điệp mạnh mẽ.
Thông điệp rõ ràng nhất là một sự bùng nổ đối với các hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông. Việt Nam đang báo hiệu rằng nước này có một người bạn mạnh mẽ và sẵn sàng theo đuổi mối quan hệ quân sự chặt chẽ hơn với nó. Nhưng thông điệp này được đặc biệt cẩn thận. Việt Nam có chính sách "ba nos": không có đối với các căn cứ ở nước ngoài trên lãnh thổ của mình, không liên minh quân sự và không liên quan đến bên thứ ba trong các tranh chấp. Chúng ta không nên mong đợi vị trí này thay đổi. Việt Nam không phải là quốc gia có sự kiểm soát của Trung Quốc.
Nhưng chính phủ Việt Nam dường như đang sử dụng chuyến thăm của các nhà cung cấp dịch vụ cho các mục đích riêng của họ. Năm ngoái, Việt Nam đã cho phép công ty năng lượng của Tây Ban Nha Repsol khoan khí đốt ngoài khơi bờ biển phía đông nam của nước này. Đây là một động thái đáng ngạc nhiên, vì lãnh đạo biết rằng các đối tác Trung Quốc của họ chắc chắn sẽ phản đối. Trung Quốc thực sự đáp lại: đe doạ tấn công các đồn quân sự của Việt Nam được xây dựng trên Vanguard Bank, một mảnh đáy biển nông gần khu khoan. Thiếu sự hỗ trợ quốc tế, chính phủ Việt Nam đã từ chối và nói với Repsol để ngừng công việc.
Việt Nam vẫn có tham vọng khai thác các mỏ dầu khí ngoài khơi. Do đó, lãnh đạo của họ có thể hy vọng rằng chuyến thăm của tàu USS Carl Vinson, và các tàu chiến hộ tống của nó, sẽ ngăn Trung Quốc lặp lại các mối đe dọa trước đó. Có thể là Việt Nam đã phối hợp hoạt động thăm dò với sự xuất hiện của người Mỹ.
Việt Nam cũng gửi một thông điệp tinh tế hơn và dài hạn hơn cho Trung Quốc. Cả hai quốc gia đều được cai trị bởi các đảng cộng sản có cùng quan điểm và chính sách. Bắc Kinh biết rằng Hà Nội sẽ không phá vỡ hoặc hạ cấp những mối liên hệ giữa các mối quan hệ này trừ khi có điều gì đó rất kịch tính xảy ra. Vào năm 2014, các mối quan hệ đã phải chịu đựng khi Trung Quốc gửi dầu để khoan các quần đảo Hoàng Sa đang tranh chấp. Việt Nam đã trả lời bằng cách cử các phái viên chính thức sang Hoa Kỳ để thảo luận và Trung Quốc từ chức.
Bằng cách hoan nghênh Hải quân Hoa Kỳ đến Đà Nẵng trong tuần này, Hà Nội cho thấy sự không hài lòng của họ đối với hoạt động gần đây của Trung Quốc trên biển Nam Trung Hoa - các mối đe dọa quân sự đối với các căn cứ của Việt Nam và việc xây dựng các hòn đảo nhân tạo khổng lồ ở quần đảo Trường Sa - và nhắc nhở Bắc Kinh rằng có thể làm thêm tiến tới hợp tác với Hoa Kỳ. Đó là áp lực đối với Trung Quốc để kiểm soát hành vi của mình.
Sự cởi mở đối với Hoa Kỳ có thể có vẻ là bất ngờ với những thay đổi chính trị gần đây ở Việt Nam. Năm 2014, con số mạnh nhất trong nước là Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Ông theo đuổi một chính sách cởi mở thân thiện đối với Hoa Kỳ và ngầm khuyến khích Trung Quốc cảm thấy ở cơ sở. Tuy nhiên, vào tháng 1 năm 2016, ông bị tước quyền Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Nguyễn Phú Trọng.
Kể từ đó Trọng đã theo đuổi một chiến dịch chống tham nhũng nhắm vào các đồng minh của ông Dũng. Một số đồng đội mạnh nhất của Dũng đã bị kết án tù lâu dài, và một số khác đã bị buộc phải từ chức. Sự thanh trừng các con số được coi là quá cá nhân, quá tham nhũng và quá thân Mỹ đã dẫn đến việc nhóm "những người trung thành" của Trọng nắm quyền kiểm soát ở đầu Đảng Cộng sản.
Trọng cũng đã bắt đầu một cuộc đàn áp các nhà bất đồng chính kiến ​​và những tiếng nói quan trọng khác. Các blogger đã bị phạt tù lâu dài, một luật mới điều chỉnh việc sử dụng Internet đã khiến cho các cuộc thảo luận trực tuyến và các nhà hoạt động xã hội bị đánh và quấy rối. Những lời chỉ trích quốc tế về cuộc đàn áp đã bị tắt tiếng. Một phần là kết quả của việc Việt Nam làm việc chăm chỉ để miêu tả chính mình như một người bạn của Hoa Kỳ và các đồng minh.
Bằng cách thể hiện sự hữu ích chiến lược của mình đối với Washington, Trọng cũng có thể hy vọng làm dịu áp lực từ thặng dư thương mại lớn của Việt Nam với Hoa Kỳ. Trong năm vừa qua, Việt Nam đã yêu cầu Tổng thống Donald Trump và chính quyền của ông ta ngăn chặn việc áp đặt các biện pháp bảo hộ đối với các ngành xuất khẩu của Việt Nam. Cho đến nay nó đã thành công.
Trọng và các đồng minh trong Bộ Chính trị Đảng Cộng sản đã được miêu tả là "thân Trung Quốc" nhưng bằng cách mời Hải quân Hoa Kỳ gọi họ là cho thấy Việt Nam vẫn có khả năng theo đuổi một chính sách đối ngoại độc lập. Bằng cách mời một tàu sân bay nói riêng, họ đã phá vỡ một điều cấm kị không chính thức về mức độ mà Việt Nam sẽ tham gia với Hoa Kỳ. Nhắn tin được đưa ra một cách thận trọng và được tính toán cùng với nhiều hướng đồng thời.
Bill Hayton
Associate Fellow, Chương trình Châu Á - Thái Bình Dương